Complexe Fysische Ontstuwingstherapie

Bij lymf- en lipoedeem

 

Lymfoedeem geneest niet vanzelf. Als het onbehandeld blijft, neemt de ernst progressief toe en kun extreme zwelling van de getroffen ledematen het gevolg zijn. Alleen langdurige behandeling zal de aandoening tot op zekere hoogte draaglijk voor de patiënt kunnen maken. Het doel van de therapie is het oedeem terug te brengen tot een minder ernstig stadium. Hoe eerder therapie begint, hoe succesvoller het kan zijn. Dus lymfoedeem stadium I kan vaak - door zich aan verschillende therapeutische onderdelen te houden - naar stadium 0 worden teruggedraaid. Maar zelfs als later wordt gestart, kan meestal een duidelijke verbetering in de toestand van de patiënt worden bereikt.

Centraal in de behandeling van lymfoedeem staat de Complexe Fysische Ontstuwingstherapie (CFO). Deze therapie wordt ook gebruikt bij de behandeling van patiënten met lipoedeem. Het zorgt voor een vermindering van de vochtretentie (oedeem) welke kenmerkend is voor de ziekte en leidt dus zowel tot een vermindering van de omvang als tot een vermindering van de oedeemgerelateerde gevoeligheid voor druk, spanning en aanraking.

Getroffenen worden door behandeling van pijn bevrijd, vooral door middel van compressietherapie met vlakbrei maatwerk medische compressiekousen. Echter, CFO kan de vetophopingen niet terugdraaien! Om deze afzettingen te verwijderen - en zo de lichaamsvorm te verbeteren - hebben patiënten de mogelijkheid om voor correctieve chirurgische vetverwijdering (liposuctie) te kiezen.

 

De manuele lymfedrainage als een van de vier onderdelen van CFO.
De manuele lymfedrainage als een van de vier onderdelen van CFO.

CFO

De complexe fysische ontstuwingstherapie (CFO) wordt in twee fasen ingedeeld: de ontstuwingsfase en de onderhoudsfase. In beide fasen worden verschillende behandelmethoden gebruikt. Alleen als alle onderdelen van de complexe fysische ontstuwingstherapie in samenhang met elkaar worden toegepast, kunnen de gewenste resultaten bereikt worden. Deze behandelmethoden zijn:
 

1. Manuele lymfedrainage (ML)
2. Compressietherapie
3. Huidverzorging
4. Bewegingsoefeningen
5. Zelfmanagement en educatie

 

Fase I: De ontstuwingsfase

In de eerste fase van de CFO wordt de verzamelde lymfevloeistof verwijderd en daarmee de zwelling van het weefsel verminderd. Daarom spreekt men van de ontstuwingsfase. Afhankelijk van het stadium van het lymfoedeem waarin met de ontstuwingsbehandeling gestart wordt, kan fase I van drie weken tot enkele maanden duren.


Fase II: De onderhoudsfase

De tweede fase van de behandeling wordt hoofdzakelijk verricht om de behaalde resultaten van de ontstuwingsfase (Fase I) te behouden en zelfs verder te verbeteren. Normaliter wordt fase II van de CFO levenslang voortgezet! Immers, een onderbreking van deze behandeling zal onherroepelijk weer leiden tot een toename van het oedeem.
 

 

 

Onderdelen van de complexe fysische ontstuwingstherapie (CFO)

1. Manuele lymfedrainage (ML)

Manuele lymfedrainage is een fysiotherapeutische behandelvorm en mag alleen door speciaal opgeleide fysiotherapeuten worden uitgevoerd. Met gerichte handgrepen wordt de verwijdering van het lymfevocht gestimuleerd en ondersteund. Het principe hierachter is simpel: de verzamelde en gestuwde lymfevloeistof wordt naar de nog functionele delen van het lymfvaatstelsel verplaatst en kan vanuit daar verder weg worden gevoerd.

In Fase I (ontstuwingsfase) wordt de manuele lymfedrainage 1 tot 2 keer per dag uitgevoerd. Later, in Fase II (onderhoudsfase) wordt deze therapie verminderd tot 1-3 sessies per week.

Belangrijk!
Om te voorkomen dat het oedeem na de manuele lymfedrainage weer toeneemt, wordt compressietherapie ingezet.

 

2. Compressietherapie

Compressietherapie is een uiterst belangrijk onderdeel van de behandeling van lymfoedeem. Na de manuele lymfedrainage ondersteunt de compressietherapie het gestimuleerde lymfedrainageproces en voorkomt dat het oedeem weer toeneemt.
Beslissend voor de effectiviteit van de compressietherapie is de druk die van buitenaf op het weefsel uitgeoefend wordt en zodoende ertoe bijdraagt dat meer vloeistof opgezogen en afgevoerd wordt.

De druk van compressieverbanden en -kousen is niet overal even hoog, maar neemt van beneden naar boven af en duwt daardoor het weefselvocht (lymfe) in de richting van de nog intacte lymfevaten.


In de ontstuwingsfase (I): zwachtels

In fase I van de complexe fysische ontstuwingstherapie (CFO) worden zwachtels (drukverband; compressieverband) gebruikt bestaande uit zogenaamde short-stretch (korte rek) verbanden. Het grote voordeel van zwachtels is dat ze gemakkelijk aan de dagelijkse veranderende vorm en grootte van het oedeem aan te passen zijn. De opbouw van een dergelijk drukverband is zeer complex en mag nimmer pijn doen of afsnoeren. Daarom mogen alleen speciaal opgeleide therapeuten of artsen deze zwachtels aanleggen.

 

Externe compressie op het oedemateuze been.
Externe compressie op het oedemateuze been

In de onderhoudsfase (II): de medische compressiekous

In de onderhoudsfase (fase II) van de complexe fysische ontstuwingstherapie (CFO) verandert de omvang en vorm van het oedeem zich nog slechts langzaam. Daarom kunnen in deze fase vlakbrei medische compressiekousen naar de individuele maten gefabriceerd worden. Ze zijn comfortabeler om te dragen en kunnen bovenal zelfstandig aan- en uitgetrokken worden.

De vormen waarin lymfoedeem zich kan manifesteren kunnen zeer van elkaar verschillen. Om optimaal bij te kunnen dragen aan het succes van de behandeling, worden medische compressiekousen op maat gemaakt en zijn ze daarnaast verkrijgbaar in verschillende compressieklassen (I – IV) en uitvoeringen: van kous en panty, met of zonder teenstuk, tot armkousen en handschoenen.

 

3. Huidverzorging

Omdat de huid van oedeem patiënten intensief belast wordt, is de juiste huidverzorging van essentieel belang. Tegelijk met de ontwikkeling van het lymfoedeem worden verschillende processen in gang gezet die de natuurlijke huidbarrière beschadigen. De huid is dus gevoeliger voor het ontstaan van ontstekingen en infecties, die veelal slechts moeilijk genezen en aldus de toestand kunnen verergeren. Bovendien kan de compressietherapie met korte rek verbandmiddelen en therapeutisch elastische kousen de huid uitdrogen. Bij schilferige of gebarsten plekken van de huid kunnen ziekteverwekkers gemakkelijk binnen dringen en vormen zo een verhoogd risico op infectie! Om dit te voorkomen is een dagelijkse huidverzorging essentieel. Zowel ‘s morgens als ‘s avonds dienen de getroffen gebieden zorgvuldig gereinigd en vervolgens met pH-neutrale producten, zoals Callusan crèmeschuim, ingesmeerd te worden.

 

Specifieke bewegingsoefeningen helpen de zwelling te verminderen.
Specifieke bewegingsoefeningen helpen de zwelling te verminderen.

4. Bewegingsoefeningen

Gerichte oefeningen helpen om de zwelling te verminderen. Door spieractiviteit wordt onze natuurlijke spierpomp geactiveerd en de afvoer van het gestuwde weefselvocht bevorderd. Afhankelijk van het stadium en de plaats van het oedeem, dienen individuele oefeningen opgesteld te worden. Het is daarbij belangrijk dat de bewegingen geen pijn doen. De bewegingsoefeningen dienen in elk stadium van de complexe fysische ontstuwingstherapie (CFO) 2 tot 3 keer per dag uitgevoerd te worden.

Belangrijk!
Het meest effectief is een combinatie van compressie en beweging. Daarom dienen de oefeningen altijd tijdens het dragen van compressiekousen of drukverband te geschieden. Welke sporten en oefeningen bij lipoedeem nuttig zijn, vindt u hier.

 

5. Zelfmanagement en educatie

Zelfmanagement wordt als een belangrijk onderdeel voor het therapeutische succes beschouwd en is dus het verbindende onderdeel van alle CFO-bouwstenen.

Om het gewenste therapeutische succes te bereiken en ook om het permanent te behouden, is het belangrijk om de complexe fysieke ontstuwingstherapie (CFO) consequent uit te voeren. Zoals de naam al aangeeft, is het echter een complexe en daarom tijdrovende therapie. Bovendien is het een doorlopende cyclus - de chronische ziekte vereist een levenslange behandeling en dus veel discipline en motivatie.

Om geen motivatie te verliezen, zelfs bij tegenslagen, kan het nuttig zijn om de achtergrond van de therapie te begrijpen evenals de werkingswijze van de afzonderlijke componenten om zo een beter inzicht in hun betekenis voor therapeutisch succes te hebben. Hiervoor moeten patiënten geïnformeerd en onderwezen worden. Het is ook zinvol om naast de pure kennisoverdracht over het oedeem, bepaalde technieken zoals huidverzorging, zwachtelen of ontstuwende gymnastiek te trainen.

Een mondige en goed geïnformeerde patiënt kan zijn therapie beter organiseren en in het dagelijks leven integreren. Men leert waarschuwingssignalen te interpreteren en weet welke maatregelen autonoom moeten worden genomen of waar advies kan worden gevraagd.

 


Dit zou u ook kunnen interesseren: