Het woord orthopaedie – in het Nederlands nu vaak als orthopedie geschreven - is samengesteld uit het oud-Griekse orthos (recht) en paedos (kind). Dus de letterlijke betekenis is: “recht kind”. Oorspronkelijk werd de orthopedie dan ook gedefinieerd als "de kunst om bij kinderen afwijkingen van het lichaam te voorkomen en te corrigeren". Daarnaast zou het woord orthopedie ontstaan kunnen zijn uit de Griekse woorden orthos (recht) en pedes (voet). Dan zou de letterlijke betekenis "recht op de voeten" zijn.
Waar het woord ook vandaan komt, tegenwoordig behandelt de orthopedische chirurgie natuurlijk kinderen én volwassenen. Voor kinderen is er zelfs een superspecialisme binnen de orthopedie: de kinderorthopedie.
Historie
Orthopedie of orthopedische chirurgie is een van de oudste onderdelen van de geneeskunde, waarvan al in geschriften van ver voor onze jaartelling melding wordt gemaakt. Orthopedische problemen werden al door de oude Egyptenaren behandeld. Het begon met simpele hulpmiddelen als krukken en spalken, maar werd steeds verder uitgebreid met soms zeer ingewikkelde apparaten.
In de tweede helft van de 19e eeuw (1850-1900) werden er belangrijke ontdekkingen gedaan, zoals de narcose, het gipsverband, ontsmettingsmiddelen en zeker ook de röntgenstralen (1895). Ook werd in deze periode de heilgymnastiek geïntroduceerd. Uit deze heilgymnastiek is in de jaren 1960 de fysiotherapie voortgekomen.
Na de Tweede Wereldoorlog kwam de orthopedische chirurgie in een stroomversnelling, met name de bloedtransfusie en de toediening van antibiotica hebben de geneeskunde en dus ook de orthopedie flink vooruit geholpen. Door de technische vooruitgang is er ook steeds meer mogelijk geworden op diagnostisch, operatief en materiaalgebied.
Takenpakket
Een orthopedisch chirurg (in Nederland meestal orthopeed genoemd) houdt zich bezig met de operatieve en niet-operatieve behandeling van stoornissen aan het houdings- en bewegingsapparaat (dat zijn dus de botten, de gewrichten, de spieren, pezen en banden), inclusief de wervelkolom. Het vakgebied van de orthopedisch chirurg strekt zich uit van aangeboren afwijkingen (zoals klompvoetjes of heupdysplasie) en afwijkingen aan het steun- en bewegingsapparaat die op latere leeftijd tot uiting komen (zoals artrose of heupfracturen) tot het opereren van een hernia.
Aan het vervangen van gewrichten als de heup en knie heeft de orthopedie voor een deel haar bekendheid te danken. Maar dit is slechts een onderdeel van het brede vakgebied van de orthopeed. De orthopeed behandelt namelijk ook, in een multidisciplinair team, groeistoornissen waarvoor operatie is vereist en bijvoorbeeld stofwisselingsafwijkingen of kwaadaardige ziekten (maligniteiten) die gevolgen hebben voor het skelet.
Een ander groot deel van het vak bestaat uit patiënten van alle leeftijden die zich melden na een ongeval, zowel in de acute fase als met restafwijkingen jaren na het ongeval.
Het aantal orthopeden in Nederland is vooral de laatste 25 jaar toegenomen tot een kleine 500 op dit moment. Dit is echter nog te weinig voor de groeiende stroom patiënten. Doordat mensen steeds langer leven, is er steeds meer behoefte aan bijvoorbeeld nieuwe heupen en knieën. Daarnaast zijn er steeds meer behandelingen mogelijk, waardoor ook meer vraag ontstaat.
Orthopedische operaties
Als medicatie, oefentherapie of het inzetten van orthesen en bandages in de orthopedie niet voldoende zijn om pijn te genezen of verlichten, wordt meestal gekozen voor een operatieve ingreep. Zelfs als er voor elke indicatie verschillende chirurgische procedures bestaan, kunnen deze procedures in enkele overkoepelende groepen ingedeeld worden. Zo houden osteotomie, osteoplastiek en osteosynthese zich met botten/beenderen bezig. Aan de andere kant vormen chirurgische ingrepen aan de gewrichten of de wervelkolom een totaal verschillende groep procedures.
Hieronder leggen we de meest voorkomende orthopedische procedures uit.
De meest voorkomende orthopedisch chirurgische procedures: